AYT'de fizik sorusu çözebilmek için fizik formülleri, hem bilinmesi hem de anlaşılması gerekiyor. Bu yazıda fizik formülleri ile birlikte formüllerde geçen sembollerin anlamlarını da veriyoruz. Fizik formülleri, konuları daha kolay çözmemizi sağlar ve sınavlarda doğru çözüme ulaşmanızda rehber olur. Aşağıdaki tablolar, en sık çıkan fizik formülleri örnekleriyle donatılmıştır.

1. Mekanik: Hareket, Kuvvet ve Enerji

1.1 Vektörler

R² = A² + B² + 2AB cosθ

R: Bileşke kuvvet veya hız

A, B: İki vektörün büyüklükleri

θ: İki vektör arasındaki açı

Açıklama: İki vektörün birleşmesiyle oluşan toplam vektörün büyüklüğü bu fizik formülü ile hesaplanır.

Fx = F cosθ

Fy = F sinθ

Fx, Fy: Vektörün yatay ve düşey bileşenleri

F: Vektörün toplam büyüklüğü

θ: Vektörün yatayla yaptığı açı

Açıklama: Kuvvet veya hız gibi büyüklüklerin bileşenlerine ayrılması için kullanılan fizik formülleridir.

1.2 Bağıl Hareket

Vbağıl = Vcisim – Vgözlemci

Vbağıl: Bağıl hız

Vcisim: Cismin gerçek hızı

Vgözlemci: Gözlemcinin hızı

Açıklama: Gözlemcinin cisime göre algıladığı hız bu fizik formülü ile bulunur.

1.3 Newton’un Hareket Yasaları

Fnet = m·a

Fnet: Net kuvvet

m: Kütle

a: İvme

Açıklama: Bir cismin hızındaki değişimi belirleyen temel fizik formülü.

G = m·g

G: Ağırlık

g: Yerçekimi ivmesi

Açıklama: Kütle ile yerçekimi ivmesinin çarpımı cismin ağırlığını verir.

Fs = k·N

Fs: Sürtünme kuvveti

k: Sürtünme katsayısı

N: Yüzeye dik normal kuvvet

Açıklama: Sürtünme kuvvetini hesaplayan fizik formülü.

1.4 Sabit İvmeli Hareket

v = v0 + at

v: Son hız

v0: Başlangıç hızı

a: İvme

t: Zaman

Açıklama: Sabit ivmeli harekette hızın zamanla değişimini gösteren fizik formülü.

Δx = v0t + ½ at²

Δx: Alınan yol

Açıklama: Sabit ivmeli bir cisim tarafından belirli bir sürede alınan mesafe bu fizik formülü ile bulunur.

v² = v0² + 2aΔx

v: Son hız

Δx: Yer değişimi

Açıklama: Hız, ivme ve yer değiştirme arasındaki ilişkiyi gösteren fizik formülü.

1.5 Atış Hareketleri

hmax = v0² / 2g

hmax: Maksimum yükseklik

Açıklama: Dikey atış yapan bir cismin ulaşabileceği en yüksek nokta bu fizik formülü ile hesaplanır.

x = v0x·t

x: Yatayda alınan yol

v0x: Yatay hız bileşeni

Açıklama: Yatay hareketlerde alınan mesafe için kullanılan fizik formülü.

y = ½ g·t²

y: Düşey yer değişimi

Açıklama: Serbest düşme hareketinde cismin yer değiştirmesi.

xmenzil = v0²·sin(2α) / g

xmenzil: Menzil

α: Atış açısı

Açıklama: Eğik atışlarda cismin yatayda gidebileceği maksimum mesafe.

2. Enerji ve Momentum

2.1 İş ve Enerji

W = F·d·cosθ

W: Yapılan iş

F: Kuvvet

d: Alınan yol

θ: Kuvvet ile yol arasındaki açı

Açıklama: Kuvvetin hareket yönündeki bileşeni ile yapılan iş bu fizik formülü ile bulunur.

P = W / t

P: Güç

t: Zaman

Açıklama: Bir işin ne kadar sürede yapıldığını belirten fizik formülü.

EK = ½ m·v²

EK: Kinetik enerji

Açıklama: Hareket eden bir cismin sahip olduğu enerji.

EP = m·g·h

EP: Potansiyel enerji

Açıklama: Yüksekte duran cismin sahip olduğu enerji.

2.2 Momentum ve İtme

P = m·v

P: Momentum

Açıklama: Cismin kütlesi ve hızıyla orantılı büyüklük.

I = F·Δt

I: İtme

Δt: Zaman aralığı

Açıklama: Kuvvetin zamana etkisiyle oluşan değişim.

I = ΔP

ΔP: Momentum değişimi

Açıklama: İtme ile momentum arasındaki ilişkiyi kuran fizik formülü.

3. Dönme, Tork ve Kütle Çekimi

3.1 Çembersel Hareket

v = ω·r

v: Çizgisel hız

ω: Açısal hız

r: Yarıçap

Açıklama: Dönme hareketinde çizgisel hızın hesaplandığı fizik formülü.

a = v² / r

a: Merkezcil ivme

Açıklama: Çembersel hareketin merkezine doğru olan ivme.

Fm = m·a

Fm: Merkezcil kuvvet

Açıklama: Çembersel hareketi sürdüren net kuvvet.

3.2 Dönme Dinamiği

τ = I·α

τ: Tork

I: Eylemsizlik momenti

α: Açısal ivme

Açıklama: Dönme hareketine neden olan kuvvet etkisi.

EK = ½ I·ω²

EK: Dönme kinetik enerjisi

Açıklama: Dönmekte olan cismin enerjisi.

3.3 Evrensel Çekim

Fg = G·(m1·m2)/r²

Fg: Kütle çekim kuvveti

G: Evrensel çekim sabiti

r: İki cisim arasındaki mesafe

Açıklama: İki cisim arasındaki kütle çekim kuvvetini belirten fizik formülü.

EP = -G·(M·m)/r

EP: Çekim potansiyel enerjisi

Açıklama: Kütle çekim etkisiyle ortaya çıkan potansiyel enerji.

4. Dalgalar ve Titreşim

4.1 Basit Harmonik Hareket

x = A·cos(ωt + φ)

x: Konum

A: Genlik

ω: Açısal frekans

φ: Başlangıç fazı

Açıklama: Zamanla değişen periyodik hareketi tanımlayan fizik formülü.

T = 2π√(m/k)

T: Periyot

k: Yay sabiti

Açıklama: Yayla yapılan titreşimli hareketin süresi.

T = 2π√(L/g)

L: Sarkaç boyu

Açıklama: Basit sarkaçların periyot hesaplamasında kullanılan fizik formülü.

4.2 Dalga Denklemleri

v = λ·f

v: Dalga hızı

λ: Dalga boyu

f: Frekans

Açıklama: Bir dalganın yayılma hızını belirten temel fizik formülü.

ΔS = nλ

ΔS: Yol farkı

n: Girişim kuralı için tam sayı

Açıklama: Dalga girişiminde maksimum veya minimum oluşumu için gereken koşul.

w·sinθ = nλ

w: Yarık genişliği

θ: Kırınım açısı

Açıklama: Kırınım ve girişim desenlerinin oluşumunu açıklayan fizik formülü.

5. Elektrik, Manyetizma ve Modern Fizik

5.1 Elektriksel Büyüklükler

Fe = k·|q1·q2|/r²

Fe: Elektrostatik kuvvet

k: Coulomb sabiti

q1, q2: Yükler

r: İki yük arasındaki mesafe

Açıklama: Yükler arasındaki elektrostatik kuvvetin büyüklüğünü belirleyen fizik formülü.

E = k·q/r²

E: Elektrik alan şiddeti

Açıklama: Noktasal yükün çevresinde oluşturduğu alan.

V = k·q/r

V: Elektrik potansiyeli

Açıklama: Noktasal yükün potansiyel enerjisi.

5.2 Manyetik Alan

B = μ0·I / 2πr

B: Manyetik alan şiddeti

μ0: Manyetik geçirgenlik

I: Akım

Açıklama: Telden geçen akımın çevresinde oluşturduğu manyetik alanı tanımlayan fizik formülü.

FB = q·v·B·sinθ

FB: Manyetik kuvvet

q: Yük

v: Hız

B: Manyetik alan

θ: Hızla alan arasındaki açı

Açıklama: Manyetik alanda hareket eden yüklü parçacığa etkiyen kuvvet.

5.3 İndüksiyon

ε = -N·ΔΦ/Δt

ε: İndüksiyon emk’si

N: Sarım sayısı

Φ: Manyetik akı

Açıklama: Değişen manyetik alanın oluşturduğu gerilim.

5.4 Modern Fizik

E = h·f

E: Enerji

h: Planck sabiti

f: Frekans

Açıklama: Bir fotonun enerjisini belirten fizik formülü.

λ = h / p

λ: Dalga boyu

p: Momentum

Açıklama: Madde dalgalarının tanımı.

E = mc²

E: Enerji

m: Kütle

c: Işık hızı

Açıklama: Kütlenin enerjiye dönüşümünü ifade eden ünlü fizik formülü.

Bu formüller, AYT sınavına hazırlanırken sıkça karşılaşacağınız fizik formülleri hakkında hem teorik hem uygulamalı bilgi sunar. Fizik formülleri, sadece ezber değil, anlamaya yönelik pratiklerle pekiştirilmelidir. Gerektiğinde bu rehberi tekrar gözden geçirin ve fizik formüllerini soru çözerek pekiştirin.